Opinie: ‘Groene kaart voor structurele salarisverhoging voor de basisschoolleerkrachten’

U herinnert zich vast nog de demonstraties van leraren over onder meer het lage salaris. Vooral de salariskloof tussen leerkrachten en schoolleiders in het basisonderwijs en hun tweedegraads collega’s in het voortgezet onderwijs was een steen des aanstoots. Temeer daar dit verschil, ten onrechte, een verschil in status impliceert. De vakbonden, PO-raad, VO-raad en de vereniging van schoolleiders (AVS) ondersteunden de acties met een gezamenlijk manifest, maar kregen geen gehoor bij de onderwijsminister.

De linkse oppositie (SP, GroenLinks, PvdA en de PvdD) diende in januari een motie in voor het dichten van de salariskloof. Met dank aan de ChristenUnie en D66 werd deze motie aangenomen en leek het tij eindelijk te keren. Het kabinet-Rutte III bleef echter ook als demissionair kabinet ziende blind en gaf geen gevolg aan deze motie in de Rijksbegroting voor 2022. Liever strooiden ze, onder aanvoering van demissionair minister Arie Slob, met incidentele lapmiddelen als een tijdelijke salarisverhoging van 2,25% en een iets hogere eindejaarsuitkering.

En niet te vergeten de 8,5 miljard euro, waarvan we een groot deel zien wegvloeien naar de bijles-industrie om de achterstanden als gevolg van corona weg te werken. Pas nadat het parlement tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen de druk op het kabinet opvoerde, kwam de minister met de verlossende Kamerbrief waarin met ingang van volgend jaar 550 miljoen euro is toegezegd. Het is nu aan de sociale partners om dit uit te werken in een nieuwe CAO.

Rode kaarten

Het Team Red het Onderwijs is opgericht met als doel ontwikkelingen in het basis- en voortgezet onderwijs kritisch te volgen vanuit de wetenschap en de praktijk. Het Red-team is een vrijwillige groep ervaringsdeskundigen met expertise uit alle geledingen van het basis- en voortgezet onderwijs die, gevraagd en ongevraagd, advies geeft aan beleidsmakers en bestuurders. Het team reageert op plannen, maatregelen en wetgeving voor het onderwijs met een groene (doen), gele (ja, maar…) of rode kaart (niet doen). Helaas heeft het team al veel rode kaarten uitgedeeld aan maatregelen die geen oplossing zijn voor de grote uitdagingen in het onderwijsveld, zoals het aantrekkelijker maken van het leraarsberoep en het verhogen van de kwaliteit van het onderwijs.

De salarisverbetering voor de leerkrachten en schoolleiders in het basis- en speciaal onderwijs krijgt van het red-team een groene kaart. Dit omdat de salarisverhoging een waardering is van het belangrijke werk dat zij doen en tegelijk een erkenning van het niveau waarop zij geacht worden te werken. Zo’n structurele salarisverbetering draagt bij aan de maatschappelijke status van docenten in het basisonderwijs. Immers, net zoals hun tweedegraads collega’s in het voortgezet onderwijs, hebben docenten van het basisonderwijs en speciaal onderwijs een HBO-opleiding gevolgd. Hun verantwoordelijkheden zijn misschien wel groter dan die van hun VO-collega’s omdat in het primair onderwijs de basis wordt gelegd voor de toekomst van elke generatie.

‘Beter laat dan nooit’

Tot nu toe hadden Ruttes kabinetten niet het inzicht dat structurele problemen ook structureel aangepakt moeten worden. Onder het mom van: ‘beter laat dan nooit’ stemt deze nieuwe aanpak van de salariskloof positief en groeit de hoop op een trendbreuk.

Een structurele salarisverbetering en erkenning van het niveau houdt ook in dat het beroep aantrekkelijker moet worden gemaakt voor hoogopgeleiden. Gegeven de krapte op de arbeidsmarkt is een behoorlijk salaris een belangrijke prikkel voor hoogopgeleiden om te kiezen voor een baan in het basisonderwijs. Mogelijk helpt het dichten van de kloof ook bij het tegengaan van de ‘vlucht’ van basisschooldocenten naar een baan in het voortgezet onderwijs.

Hoewel we nu een groene kaart hebben uitgedeeld, zijn er nog genoeg knelpunten. Zo is er in het basisonderwijs, naast een tekort aan leerkrachten, ook sprake van een kwantitatief en kwalitatief tekort aan schoolleiders. In de Kamerbrief wordt daarom nadrukkelijk aangegeven dat er ook ingezet moet worden op de professionaliteit van schoolleiders. Een schoolleider die niet alleen oog heeft voor de organisatie en het personeel, maar ook voor de inhoud kan direct en indirect een grote impact hebben op de leerresultaten van kinderen.

Beroepsstandaarden

Een structurele verhoging van de salarissen leidt niet automatisch tot een verhoging van de kwaliteit van het taal- en rekenonderwijs op de basisscholen. Daarvoor is veel meer nodig dan geld alleen. Team Red het Onderwijs denkt hierbij onder andere aan de invoering van algemene beroepsstandaarden voor leraren en schoolleiders, zodat er kwalitatieve eisen kunnen worden gesteld aan docenten en schoolteams en de inspectie toe kan zien op het inhoudelijke en vakdidactische niveau van onderwijspersoneel. Daarnaast dienen deze beroepsstandaarden vanzelfsprekend een belangrijke plaats te krijgen in de curricula van de lerarenopleidingen en bijscholingsprogramma’s zodat we erop kunnen vertrouwen dat de pabo’s het niveau afleveren dat nodig is.

Het structureel verbeteren van de salarissen in het basisonderwijs verhoogt de status van het beroep en de aantrekkelijkheid van het basisonderwijs voor hoger opgeleiden. Dit is een belangrijke stap voorwaarts. Maar hiermee is de minister er nog niet. Om de kwaliteit van ons basisonderwijs weer op orde te krijgen moet nu de allerhoogste prioriteit worden gegeven aan het terugdringen van de veel te hoge werkdruk en de daarmee samenhangende burn-outs. Docenten moeten naast een fatsoenlijk salaris ook de praktische mogelijkheid krijgen om alle Nederlandse kinderen te geven waar ze volgens de wet recht op hebben: een goede basis voor hun toekomst.