Opinie: ‘Laaggeletterdheid komt door slecht onderwijs’

Tijdens de Week van Lezen en Schrijven, voorheen de Week van de Alfabetisering (die naam was blijkbaar te moeilijk) zag ik op LinkedIn een mooi bericht van Marjolein Moorman, de Amsterdamse wethouder van onderwijs. Zij wijst op de mogelijkheden die de gemeente Amsterdam biedt om, als je laaggeletterd bent, er iets aan te doen.

“1 op de 6 Amsterdammers is laaggeletterd,” luidt de boodschap. “Vaak missen zij ook de digitale vaardigheden om goed om te gaan met een computer, smartphone en tablet. Wie de taal spreekt heeft meer kansen, vaker werk en leeft gezonder. Daarnaast verdient iedereen het om goed te leren lezen en te kunnen genieten van alle prachtige boeken die er zijn. Want lezen is ook zo leuk!”​

Daar heeft Moorman volkomen gelijk in. Aristoteles zei al dat wie de taal beheerst, de wereld beheerst. Nu hoeven we natuurlijk niet allemaal de wereld te beheersen, liever niet eigenlijk, maar we willen wel onze eigen wereld beheersen, zodat wij ons kunnen ontplooien en volwaardig kunnen meedoen in de samenleving. Zonder een goede beheersing van de taal is dat onmogelijk. Er zijn genoeg expats in Nederland die uitstekend functioneren zonder dat zij onze taal beheersen, maar dat komt doordat zij vaak – net als veel Nederlanders – Engels spreken. Maar als zo’n gemeenschappelijke tweede taal er niet is, kun je niet meedoen en kom je onvermijdelijk in een isolement.

Taalvaardig

Op ons instituut, waar wij kinderen ondersteunend onderwijs geven, zien we elke dag hoe pijnlijk het is als kinderen een taalachterstand hebben, en hoe dankbaar zij en hun ouders zijn als we ze helpen die achterstand weg te werken. Daarom is het goed dat ook de gemeente Amsterdam een programma heeft voor de bestrijding van laaggeletterdheid. In het filmpje op de website van de gemeente zien wij diverse mensen van kleur, voor wie dit programma kennelijk bestemd is.

Maar wat betekent laaggeletterdheid eigenlijk? Dan ben je niet taalvaardig genoeg om je goed te redden in de samenleving. Maar zijn de mensen in dat filmpje laaggeletterd, of is hun beheersing van de Nederlandse taal gebrekkig? Zou de Turks-Nederlandse man die wij zien het Turks ook slecht beheersen? Ik wed van niet!

Ik ken heel wat mensen die hoog ontwikkeld zijn, maar de Nederlandse taal niet perfect of zelfs gebrekkig beheersen. Misschien ben ik er zelf wel een! Zij zijn echt wel ’gealfabetiseerd’, alleen niet volledig in het Nederlands. Taalbeheersing is hier het echte probleem. Daaraan mankeert het soms bij ‘nieuwe Nederlanders’. Daar moet iets aan gedaan worden, en het is goed dat Amsterdam daaraan werkt. Maar laten we vooral niet uit het oog verliezen dat er heel veel gewone kinderen zijn – steeds meer, helaas – die het Nederlandse basisonderwijs verlaten zonder dat zij goed kunnen lezen en schrijven. Dat percentage stijgt elk jaar, met als gevolg dat Nederland jaar in, jaar uit slechter scoort op onderwijskwaliteit volgens de internationale ranglijsten.

Bijsluiter

Deze kinderen hebben een basisschooldiploma, dus die zul je niet gauw laaggeletterd noemen, maar dat zijn ze wel degelijk. Ze zijn geen vluchtelingen of asielzoekers of immigranten die hier terechtkwamen en de taal nog moeten leren, zij zijn Nederlandse kinderen, afgeleverd door het Nederlandse onderwijs, zonder dat zij de bijsluiter van een doosje paracetamol of een gemeentelijke brief kunnen begrijpen. Noem het laaggeletterdheid of slechte taalbeheersing, dit is geen probleem van volwassenen die door speciale omstandigheden de taal niet goed geleerd hebben, dit is een nationaal probleem van een falend onderwijssysteem, dat er niet in slaagt gewone, Nederlandse kinderen elementaire taalvaardigheden bij te brengen.

Hoogwaardiger onderwijs, meer en betere kennisoverdracht, minder gefröbel, minder ‘ontdekkend’ en meer echt leren – als onderwijswethouder en gedreven sociaaldemocraat, begaan met de verheffing van kansarme groepen, kan mevrouw Moorman daar ook een verschil maken. Laaggeletterdheid repareren is goed, maar laaggeletterdheid voorkomen is beter. En dat gebeurt op de basisschool. Daar moet niet jaarlijks één week in september aan gewerkt worden, maar het hele jaar door, met man en macht.