Dit artikel verscheen in de Volkskrant.
Het is van groot belang dat alle vormen van seksisme, openlijk en verkapt, worden bestreden.
Sezgin Cihangir
D66-leider Sigrid Kaag ervoer de afgelopen maanden als geen ander hoe het is om het mikpunt te zijn van vrouwenhaat en seksisme. De hoeveelheid misogyne bagger die zij over zich heen kreeg, vooral online, was ongekend. Niet alleen Kaag overigens; alle vrouwelijke politici krijgen ermee te maken, zoals De Groene Amsterdammer laatst glashelder liet zien. De vrouwelijke politici van vandaag maken zich zorgen: als dit je te wachten staat, willen jonge vrouwen dan nog wel de politiek in?
Ondergeschikte rol
Gelukkig is Kaag op een gegeven moment tegen het seksisme opgestaan. Niet alleen voor haarzelf, maar voor alle vrouwen die hiermee te maken hebben. Er komt steeds meer steun voor extra maatregelen om de man/vrouw balans in organisaties te verbeteren, in de politiek, bij de overheid, in het bedrijfsleven. Maar er zijn ook nog steeds veel mannen die menen dat vrouwen in de werksfeer genoegen moeten nemen met een ondergeschikte rol.
Het is belangrijk dat we hier tegen vechten en werk maken van beleid om seksisme te bestrijden. Niet alleen het overduidelijk vijandige seksisme zoals vrouwen dat online over zich heen krijgen, zeker zo kwalijk en schadelijk is de meer subtiele achterstelling waar vrouwen mee te maken hebben.
Ook daarvan hebben wij de afgelopen weken veel voorbeelden gezien, bijvoorbeeld tijdens de verkiezingsdebatten, waar mannelijke gespreksleiders de vrouwelijke sprekers vaker onderbraken dan de mannelijke, of in de nabeschouwingen, waar mannelijke commentatoren er een sport van leken te maken om door hun vrouwelijke tafelgenoten heen te praten. Ook onze premier maakt zich hieraan schuldig, bleek onlangs. Zijn verweer: als je de vrouwelijke collega’s niet tijdig onderbreekt duurt de vergadering drie keer zo lang. Een ‘grapje’.
Subtiele discriminatie
Voor mijn proefschrift The dark side of subtle discrimination (Leiden 2008) onderzocht ik de werking van discriminatie die onder de oppervlakte blijft, ook wel ‘subtiele discriminatie’ genoemd. Juist die vorm van achterstelling blijkt het zelfvertrouwen van de gedupeerde te ondermijnen, juist omdat het zo ongrijpbaar is, en zij daardoor aan zichzelf gaan twijfelen. In een experiment kreeg een groep vrouwen een afwijzing op een sollicitatie met expliciete verwijzing naar hun ongeschiktheid als vrouw, en een andere groep kreeg een vage afwijzing zonder verwijzing naar hun gender. De eerste groep is sterk geneigd om in verweer te gaan en een protestbrief te schrijven, terwijl de andere groep concludeert dat zij zelf tekort schieten en het erbij laat zitten. Ziedaar het gif van subtiele discriminatie.
‘Minderwaardig’
Het is dus van groot belang dat alle vormen van seksisme, openlijk en verkapt, worden bestreden. Ook als de ‘dader’ onze eigen minister-president is. ‘Vermeende’ slachtoffers van seksisme verdienen onze steun als ze naar buiten treden met klachten, niet het gevoel dat zij ‘spelbreker’ zijn. Uit mijn onderzoek bleek immers ook dat het heel moeilijk is om openlijk te erkennen dat je wordt gediscrimineerd, omdat je daarmee erkent dat je tot een als ‘minderwaardig’ beschouwde groep hoort. Men is geneigd om vooral seksisme met seksuele motieven af te keuren, terwijl conventies, vooroordelen en stereotypen vaak moeilijker zijn aan te wijzen, bijvoorbeeld omdat ze verpakt zijn in een ‘grapje’.
Icoon
Kaag erfde als politiek leider van D66 een pijnlijke interne kwestie, waarbij jonge partijmedewerkers seksueel belaagd werden door een mannelijke senior. Diegene kwam daar lange tijd mee weg doordat de omgeving wegkeek. Ook Kaags reactie was ambivalent. Begrijpelijk: zij was net aangetreden als partijleider en de zaak bracht haar in verlegenheid.
Maar nu heeft Kaag haar positie als leider van D66 glansrijk bevestigd. Als vrouw die aan den lijve heeft ervaren hoe het is om seksistisch te worden bejegend, is ze nu bij uitstek in de positie om dit probleem aan te pakken.
Het voorrecht om als alfavrouw op de tafel te dansen zal niet voor alle vrouwen zijn weggelegd, en dat hoeft ook niet, maar vrouwen mogen van Kaag als ervaringsdeskundige én rolmodel verwachten dat zij zich sterk maakt voor de aanpak van discriminatie op basis van geslacht, openlijk én subtiel. Kaag, stel de Nederlandse vrouwen niet teleur. Dan kan die schitterende foto van u, net als de legendarische PSP-poster van 1972, met die vrijmoedig dansende vrouw in het weiland, de geschiedenis ingaan als een feministisch icoon.