Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs waarmee zij hun leerlingen van groep 4 t/m 8 klassikaal thematisch kunnen inleiden in de vakgebieden geschiedenis, aardrijkskunde, biologie en techniek. Met behulp van de gedegen algemene kennisbasis die leerlingen hiermee opdoen ontwikkelen zij tegelijkertijd hun gezamenlijke woordenschat en taalvaardigheden: begrijpend lezen, spreken en schrijven.
In dit thema staat onze planeet de aarde centraal. We merken het niet dagelijks, maar de aarde is continu in verandering, zowel door invloeden van binnen en buiten. Hier moeten wij als mensen op allerlei manieren rekening mee houden. Specifiek over die invloeden gaat dit thema.
De lesmethode gaat uit van de klas als kennis- en taalgemeenschap waarin iedereen moet kunnen meekomen en meepraten over de inhoud.
Elke les heeft heldere en concrete lesdoelen, veel voorbeelden, visuele ondersteuning en nieuwe moeilijke begrippen die stapsgewijs worden uitgelegd met een heldere definitie.
De teksten die in de lessen zijn verwerkt, zijn goed geschreven, uitdagend en staan bol van interessante feitjes.
De lessen zijn voorzien van veel aantrekkelijke en relevante afbeeldingen, foto’s, grafieken en video’s die altijd zijn voorzien van kijk- en luistervragen.
De lessen zijn zo ontworpen dat er voortdurende en afwisselende interactie plaatsvindt tussen de leerkracht en de leerlingen.
Elk thema en elke les heeft een heldere verhaallijn waardoor leerlingen de inhoud goed kunnen plaatsen en beter kunnen onthouden.
In de thema’s zit een stapsgewijze opbouw van kennisontwikkeling naar een gevarieerde toepassing daarvan, wat getoetst wordt in steeds complexere opdrachten.
Doordat de thema’s meerdere weken duren, is er volop tijd om inhoudelijk echt de diepte in te gaan en verbindingen te leggen met andere vakken.
Elk thema en elke les begint met gevarieerde ophaaloefeningen, zodat de opgedane kennis bij leerlingen goed beklijft.
Vakken zoals geschiedenis, aardrijkskunde (fysisch en sociaal), techniek en biologie gebruiken om disciplinaire denk- en werkwijzen op te bouwen, zoals het beschouwen van historische verslagen, toepassen van geografische vierslag en uitvoeren van systeemanalyses.
Domeinspecifieke woorden zoals fotosynthese, tektoniek en internet, hoogbruikbare woorden zoals efficiënt, produceren en waardevol, en alledaagse woorden beheersen.
Strategieën zoals het oriënteren op de tekstsoort, voorspellen van tekstinhoud op basis van titels en afbeeldingen, herkennen van verwijswoorden, betekenis van woorden afleiden uit de context of morfologie.
Strategieën zoals aantekeningen maken, samenvatten, visualiseren, schematiseren, stappenplan formuleren, eigen werk vergelijken met voorbeeld, oriënteren en voorbereiden op een complexe taak eigen maken.
Kennis opdoen over talige aspecten zoals letterlijk en figuurlijk taalgebruik, tegenstellingen, bijschriften, voegwoorden, contaminaties, beeldspraak, spreekwoorden, voor- en achtervoegsels, directe en indirecte rede.
Het spreken over bijvoorbeeld de informatie of gebeurtenissen in een tekst, vragen stellen, een interview afnemen, een standpunt beargumenteren en een presentatie geven.
Schrijven over bijvoorbeeld iets wat je hebt meegemaakt, een handleiding maken, formeel- en informeel taalgebruik hanteren of een dagboekfragment van een historisch figuur bedenken.
Kennis opdoen over hoe ons land en de maatschappij in elkaar zit, zoals het verschil tussen de landelijke, provinciale en lokale overheid, het in contact komen met de overheid, de Grondwet, het kiesrecht en de trias politica.
Oefenen met burgerschap door middel van bijvoorbeeld leren debatteren over een maatschappelijk vraagstuk, een bezwaarbrief schrijven ten aanzien van de ruimtelijke ordening of democratisch beslissen over een besluit.
Wetenswaardig bestaat uit dertig kerndoeldekkende thema’s voor groep 4 t/m 8. Elk thema bevat 20 lessen die over een periode van vijf tot zes weken kunnen worden onderwezen, waardoor je zes thema’s kunt behandelen per schooljaar. Deze lessen hebben per thema steeds een vaste structuur:
Functie | ||
---|---|---|
Herhalingslessen | 1 t/m 4 | Herhaling van voorgaande thema’s en voor thema relevante voorkennis |
Introductielessen | 1 t/m 3 | Introductie in het thema vanuit het specifieke vakgebied |
Verdiepingslessen | 4 t/m 8 | Verdieping van het thema vanuit andere vakgebieden |
Toepassingslessen | 9 t/m 13 | Toepassing van opgedane vakkennis in authentieke (taal)opdrachten |
Afsluitingslessen | 14 t/m 16 | Afsluiting van het thema met een kennisquiz en een grote eindopdracht |
Lessen
De thema’s zijn vakgebonden, dat wil zeggen: er zijn geschiedenisthema’s (10x), aardrijkskundethema’s (5x fysisch; 5x sociaal), techniekthema’s (5x) en biologiethema’s (5x). In alle thema’s is de taalontwikkeling geïntegreerd en worden in de verdiepingslessen ook relevante verbindingen gelegd met de andere vakken.
De opbouw van de geschiedenisthema’s is chronologisch vormgegeven aan de hand van tijdvakken, maar in de herhalingslessen komen vorige tijdvakken ook in de hogere groepen steeds terug. In de aardrijkskunde-, techniek- en biologiethema’s is eveneens altijd minstens één geschiedenisles verwerkt.
In de opbouw van de aardrijkskunde-, techniek- en biologiethema’s zit een stapsgewijze opbouw van complexiteit, waarbij voorgaande thema’s steeds voorzien in de nodige voorkennis voor de thema’s die daarop volgen. Ook in deze thema’s worden voorgaande thema’s in de herhalingslessen steeds herhaald.
Voorbeelden van thema’s zijn:
Ja, alle kerndoelen onder ‘Oriëntatie op jezelf en de wereld’ (kerndoel 34 t/m 53) worden met de 30 thema’s van deze lesmethode gedekt. Ook alle kerndoelen onder ‘Nederlands’ (kerndoel 1 t/m 12) worden gedekt, met uitzondering van kerndoel 11. Technisch lezen, spelling en grammatica maken namelijk géén onderdeel uit van deze lesmethode.
Ja, de laatste 12 thema’s zijn op één niveau vervaardigd voor groep 7/8, de voorlaatste 12 thema’s voor groep 5/6 en de eerste 6 thema’s voor groep 4. Je hoeft met een combinatiegroep 7/8 de groepen 7 en 8 dus niet een apart thema te onderwijzen, maar je kunt deze klassikaal behandelen.
Gedeeltelijk; het uitgangspunt van de lesmethode is dat er een inhoudelijk hoog niveau wordt gehanteerd, waarbij alle leerlingen mee kunnen komen. Doordat er gebruik wordt gemaakt van de principes van directe instructie krijgt elke leerling de nodige voorkennis onderwezen om de teksten, afbeeldingen en video’s te kunnen begrijpen, en de bijbehorende opdrachten te maken. Vormen van pre-teaching worden indien nodig natuurlijk van harte aangeraden. Voor de leerlingen die extra uitdaging kunnen gebruiken, zijn veel lessen voorzien van optionele verdiepingsopdrachten.
Gedeeltelijk; de ontwikkeling van de woordenschat en taalvaardigheden is geïntegreerd in de lessen die gaan over wereldoriëntatie, dus in die zin is de lesmethode vakoverstijgend. Elk thema heeft echter wel een vakspecifieke inslag: het is een geschiedenis- , aardrijkskunde- , techniek- óf biologiethema. Maar, in elk thema worden ook relevante verbindingen gemaakt met de andere vakgebieden. In het thema ‘Burgers en stoommachines’ (geschiedenis) zit bijvoorbeeld een techniekles over de werking van de stoommachine (techniek).
Nee, alle relevante leesstrategieën komen in Wetenswaardig regelmatig aan bod in combinatie met de rijke teksten over de verschillende vakgebieden. Natuurlijk wordt wel aangeraden om bijvoorbeeld klassikaal Het Jeugdjournaal te kijken, zodat leerlingen op de hoogte blijven van de actualiteiten. Tussen de onderwerpen op het nieuws en de thema’s van de lesmethode zijn met regelmaat ook hele mooie inhoudelijke verbindingen te maken.
Ja, elk thema bevat minstens één les waarin leerlingen burgerschapskennis opdoen (bijvoorbeeld over de Grondwet, ruimtelijke ordening of de digitale overheid) en minstens één les waarin de leerlingen met elkaar in debat gaan over een maatschappelijk vraagstuk (bijvoorbeeld: smartphoneverbod op school, kosten en baten van de ruimtevaart of de arbeidsomstandigheden in ontwikkelingslanden).
De lesmethode omvat één boek met de algemene handleiding, één lesboek per thema per leerling en één lesboek per thema voor de leraar. Er zijn in totaal 30 thema’s. In het lesboek voor de leraar is het lesboek van de leerling (verkleind) zichtbaar met daaromheen de didactische en inhoudelijke aanwijzingen om de les te geven. De leerlingen werken in een gelinieerd A4-schrift; er zijn dus geen werkboeken. Deze keuze is gemaakt, omdat leerlingen beter leren als zij zelf aantekeningen maken en daar ook de ruimte voor hebben, en het gebruik van werkboeken de lesmethode onnodig duur maakt.
Ja, bij aanschaf van de lesmethode krijg je de inloggegevens die toegang geven tot de digitale leeromgeving. Daarop staan overzichtelijk alle thema’s weergeven en alle bijbehorende lessen. Als je op een les klikt, zie je meteen alle multimedia (zoals afbeeldingen, geluidsfragmenten en video’s) die bij deze les horen op een rij staan. De digitale leeromgeving is met opzet eenvoudig ingericht. Deze keuze is gemaakt, omdat deze omgeving vooral ondersteunend moet zijn aan het onderwijsproces en dit proces niet moet vervangen, en een uitgebreide digitale leeromgeving de lesmethode onnodig duur maakt.
Om geïnteresseerden wat publiek beschikbaar voorbeeldmateriaal te tonen, hebben we een ‘minithema’ over landbouw gemaakt. Dit minithema bevat vier lessen waarin leerlingen eerst kennismaken met de intensieve veeteelt en akkerbouw, vervolgens met duurzame landbouw. Tot slot voeren de leerlingen een maatschappelijke discussie over landbouw aan de hand van een krantenartikel. De werkelijke thema’s van Wetenswaardig bevatten meer lessen, maar dit materiaal geeft wel een goed idee van de vorm en inhoud die je van de lesmethode kunt verwachten.
Binnenkort is dit minithema hier te downloaden.
Na de zomervakantie van 2024 kun je met de lesmethode Wetenswaardig starten in de (combinatie)groepen 7 en 8. Na de zomervakantie van 2025 kun je ook van start in de (combinatie)groepen 4 t/m 6.
Er is de mogelijkheid om je aan te melden als zogenoemde ‘vroegstartschool’. Dit betekent dat je onder voorwaarden al in het schooljaar 2023-2024 met enkele thema’s van Wetenswaardig kunt starten in de groepen 7/8.
Om je aan te melden als vroegstartschool, en voor meer informatie over de voorwaarden, kun je een e-mail sturen naar wetenswaardig@mathematischinstituut.nl .
Mocht je vragen hebben die op deze webpagina nog niet beantwoord zijn, dan kun je een e-mail sturen naar wetenswaardig@mathematischinstituut.nl